Felix Meritis (1787)
Het imposante gebouw, Keizersgracht 324, van het voormalig genootschap Felix Meritis (oftewel "Gelukkig door Verdiensten"), in de wandeling Felix genoemd, is ontworpen door Jacob Otten Husly in de Lodewijk XVI-stijl. Het behoort tot de mooiste monumenten uit de 18de eeuw in Amsterdam en was jarenlang het culturele middelpunt van Amsterdam. In de Lodewijk XVI-stijl wordt teruggekeerd naar het classicisme, hetgeen in dit gebouw, met haar kolossale zuilen en fronton, duidelijk te zien is.
De middenrisaliet wordt sterk geaccentueerd door Corinthische halfzuilen en het daarop geplaatste hoofdgestel met fronton. De gevel heeft verder nog geblokte zijlisenen. De detaillering van de kapitelen, het hoofdgestel en het fronton is bijzonder rijk. De lijstgevel wordt beëindigd door een gedeeltelijk open balustrade. Op de hoofdverdieping zijn de ramen halfrond beëindigd. Het zware basement met de hoofdingang op de begane grond is geblokt. Let ook op de typerende festoenen boven de ingang. Eigenlijk is dit gebouw te groot voor zijn omgeving: een vroeg voorbeeld van schaalvergroting. Om het gebouw te kunnen bouwen zijn twee huizen gesloopt, evenals enkele huizen aan de Prinsengracht.
Het genootschap Felix Meritis was in 1776 opgericht en had als doel het aanwakkeren van de belangstelling van de burgerij in- en vermeerdering van de kennis van kunsten en wetenschappen; het was in zijn tijd een progressieve instelling.
De bouw van Felix Meritis aan de Keizersgracht was controversieel: het is een vroeg voorbeeld van schaalvergroting in de breedte en in de hoogte. Het gebouw staat op drie kavels en is twee keer zo hoog als de oorspronkelijke gebouwen op deze plaats.
De teloorgang van Felix begon eind-19de eeuw met de vestiging van een drukkerij in het gebouw. In 1932 werd het gebouw door brand zwaar geteisterd. Na de Tweede Wereldoorlog werd Felix het hoofdkwartier van de Communistische Partij van Nederland (CPN) en werd de partijkrant De Waarheid er gedrukt. In deze periode kwam een einde aan de ontluistering van het gebouw. Door eigen mensen werd het gebouw, ook het interieur, zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat hersteld. Het gebouw kreeg in de CPN-tijd weer een culturele bestemming - als Shaffy Theater - die tot op vandaag is blijven bestaan - nu weer opnieuw onder de naam Felix Meritis.
Felix Meritis heeft een fraai interieur in Lodewijk XVI-stijl, waaronder een ruim, rechthoekig trappenhuis, misschien wel het mooiste laat-18de eeuwse trappenhuis in Amsterdam.
In 1998 werd begonnen met de restauratie van het interieur: diverse interieurelementen werden hersteld en sommige kwamen zelfs achter latere betimmeringen tevoorschijn (zoals de zuilen bij de ingang van de concertzaal).
Bron: bureau Monumenten & Archeologie, Amsterdam